Syndrom RED-S i triada sportsmenek.

Ciemna strona odchudzania, o której musisz wiedzieć. Jesteś ambitna, zdyscyplinowana i zakochana w sporcie. Każdy trening wykonujesz na sto procent, a Twoja dieta jest dopięta na ostatni guzik. Czujesz dumę, widząc, jak Twoje ciało się zmienia. Jest jednak coś, co Cię niepokoi. Od kilku miesięcy nie masz miesiączki, jesteś wiecznie zmęczona, a postępy na siłowni zatrzymały się w miejscu. Brzmi znajomo? To może być sygnał, że Twoje zdrowe nawyki przekroczyły niebezpieczną granicę. Czas poznać cichego wroga wielu aktywnych kobiet: syndrom RED-S i jego poprzedniczkę – triadę sportsmenek.

Triada sportsmenek – od czego wszystko się zaczęło?

Przez lata w świecie sportu panowało przekonanie, że brak miesiączki to normalny i wręcz pożądany efekt uboczny ciężkich treningów. Dopiero pod koniec XX wieku naukowcy połączyli kropki, tworząc koncepcję znaną jako triada sportsmenek. Opisywała ona zespół trzech powiązanych ze sobą problemów zdrowotnych, które często występowały u aktywnych fizycznie kobiet:

1. Niska dostępność energii (z zaburzeniami odżywiania lub bez).
2. Zaburzenia miesiączkowania (od nieregularnych cykli po całkowity zanik, czyli amenorrhea).
3. Niska gęstość mineralna kości (prowadząca do osteopenii i osteoporozy).

Triada była pierwszym modelem, który pokazał, że te objawy nie są odrębnymi problemami, a częścią jednego, większego zaburzenia.

Co to jest syndrom RED-S i dlaczego jest groźniejszy niż triada?

W 2014 roku Międzynarodowy Komitet Olimpijski rozszerzył i zaktualizował koncepcję triady, wprowadzając termin syndrom RED-S, czyli względny niedobór energii w sporcie (Relative Energy Deficiency in Sport). Okazało się bowiem, że chroniczny deficyt kalorii sieje spustoszenie w całym organizmie, a nie tylko w trzech obszarach.

U podstaw RED-S leży ten sam problem: niska dostępność energii. Oznacza to, że organizm nie otrzymuje wystarczającej ilości paliwa (kalorii), aby pokryć zarówno koszty intensywnego wysiłku fizycznego, jak i podstawowych funkcji życiowych, takich jak praca mózgu, serca czy układu hormonalnego. Twoje ciało staje przed tragicznym wyborem: musi zdecydować, które systemy „wyłączyć”, aby przetrwać. Układ rozrodczy jest zwykle jednym z pierwszych.

Jak rozpoznać u siebie objawy RED-S? Czerwone flagi, których nie wolno ignorować

Syndrom RED-S jest podstępny, a jego objawy często mylone są z oznakami „dobrego treningu”. Zwróć uwagę na te sygnały alarmowe:

• Zaburzenia miesiączkowania u sportsmenek: To najważniejsza i najgłośniejsza czerwona flaga. Zanik okresu to nie medal za ciężką pracę, ale wołanie Twojego organizmu o pomoc.
• Chroniczne zmęczenie i spadek wydajności: Mimo że trenujesz ciężej, Twoje wyniki stoją w miejscu lub się pogarszają.
• Częste infekcje i choroby: Układ odpornościowy jest osłabiony, przez co łapiesz przeziębienie za przeziębieniem.
• Kontuzje i złamania zmęczeniowe: Osłabione kości stają się podatne na uszkodzenia. To prosta droga do osteoporozy u sportsmenek.
• Problemy z nastrojem i koncentracją: Odczuwasz drażliwość, masz problemy ze snem i skupieniem uwagi.
• Obsesyjne myślenie o jedzeniu i wadze: Każdy posiłek staje się źródłem stresu. To może być sygnał rozwijających się zaburzeń odżywiania w sporcie.

Jakie badania krwi wykonać? Diagnostyka RED-S i triady sportsmenek

1. Panel hormonalny – Oś kobiecości pod lupą:
To najważniejsza grupa badań, która pokazuje, czy Twój układ hormonalny został „wyłączony” z powodu deficytu energii.

• LH (hormon luteinizujący), FSH (hormon folikulotropowy), Estradiol (E2): To absolutna podstawa. Niskie poziomy tych hormonów (szczególnie LH i estradiolu) są bezpośrednim dowodem na wygaszenie osi podwzgórze-przysadka-jajnik, co prowadzi do zaniku miesiączki.
• Prolaktyna: Warto ją zbadać, aby wykluczyć inne przyczyny zaburzeń cyklu, takie jak hiperprolaktynemia.
• Testosteron wolny i całkowity: Jego poziom również może być obniżony w stanach niedożywienia.

2. Panel tarczycowy i metaboliczny – Ocena tempa metabolizmu:
Twój organizm w trybie oszczędzania energii spowalnia metabolizm, co odbija się na pracy tarczycy.

• TSH, fT3, fT4: Kluczowe jest tu fT3 (wolna trójjodotyronina). Często u sportsmenek z RED-S obserwuje się tzw. „zespół niskiej trójjodotyroniny”, gdzie TSH i fT4 są w normie, ale fT3 jest na dolnej granicy lub poniżej. To klasyczny objaw adaptacji organizmu do głodu.
• Kortyzol: Poziom hormonu stresu. Jego chronicznie podwyższony poziom może świadczyć o przetrenowaniu i niedostatecznej regeneracji.
• Glukoza i insulina na czczo: Pomagają ocenić ogólną kondycję metaboliczną.

3. Podstawowe markery zdrowia i niedoborów:
Chroniczny deficyt energii prowadzi do niedoborów kluczowych witamin i minerałów.

• Morfologia krwi: Pozwala wykryć anemię, która jest częstą przyczyną zmęczenia i spadku wydolności.
• Ferrytyna: To badanie zapasów żelaza w organizmie. Jej niski poziom, nawet bez pełnoobjawowej anemii, drastycznie obniża wydolność sportową i jest bardzo częsty u aktywnych kobiet.
• Witamina D (25-OH-D): Absolutnie kluczowa dla zdrowia kości, które są jednym z filarów triady sportsmenek. Jej niedobór pogłębia ryzyko złamań zmęczeniowych i osteoporozy.
• Lipidogram (cholesterol, trójglicerydy): Zaburzenia w profilu lipidowym również mogą być konsekwencją niedoborów energetycznych.

Długofalowe konsekwencje zdrowotne – dlaczego RED-S to cichy wróg kobiety?

Ignorowanie objawów i trwanie w stanie niedoboru energii może prowadzić do poważnych, a czasem nieodwracalnych problemów zdrowotnych. Długofalowe konsekwencje RED-S to między innymi:

• Trwała bezpłodność.
• Nieodwracalna utrata gęstości kości i wczesna osteoporoza.
• Zaburzenia pracy tarczycy i metabolizmu.
• Problemy sercowo-naczyniowe.
• Depresja i zaburzenia lękowe.

Pamiętaj, Twoje zdrowie jest najważniejszym trofeum, jakiego nigdy nie możesz stracić na rzecz niższej wagi czy lepszego wyniku sportowego.

Droga do odzyskania zdrowia i równowagi

Leczenie RED-S to proces, który wymaga cierpliwości, ale jest absolutnie możliwy. Kluczem jest odwrócenie bilansu energetycznego.

1. Uznaj problem: To pierwszy i najtrudniejszy krok. Musisz przyznać sama przed sobą, że Twoje ciało potrzebuje pomocy.
2. Zwiększ podaż kalorii: To absolutna podstawa. Konieczne jest dostarczenie organizmowi energii do regeneracji. Skorzystanie z profesjonalnej pomocy, jaką oferuje dobrze zbilansowana dieta online, może być bezpiecznym sposobem na zwiększenie kaloryczności diety bez poczucia przytłoczenia.
3. Zmniejsz intensywność treningów: Musisz dać swojemu ciału odpocząć. To nie porażka, a strategiczny krok w stronę odzyskania pełni sił. Po powrocie do zdrowia indywidualny plan treningowy na 1 miesiąc pomoże Ci bezpiecznie wrócić do aktywności.
4. Szukaj wsparcia: Najlepsze efekty przynosi praca z zespołem specjalistów: lekarzem sportowym, dietetykiem i psychologiem. Jest to szczególnie ważne, jeśli Twoim celem jest profesjonalne przygotowanie do zawodów sylwetkowych.

Prawdziwa siła nie polega na ignorowaniu bólu i zmęczenia, ale na słuchaniu swojego ciała i dbaniu o nie. Pasja do sportu nigdy nie powinna niszczyć Twojego zdrowia. Bądź dla siebie dobra, a Twoje ciało odwdzięczy Ci się sprawnością i witalnością na długie lata.

Przechodziłam syndrom RED-S na sobie i wiem nie tylko teoretycznie, ale i doświadczalnie jak należy z nim postępować. Więcej dowiesz się na moim insta: kobietanabombie.

Natalia/ Kobieta Na Bombie

Źródła: Coelho AR, Cardoso G, Brito ME, Gomes IN, Cascais MJ. The Female Athlete Triad/Relative Energy Deficiency in Sports (RED-S). Rev Bras Ginecol Obstet. 2021 May;43(5):395-402. doi: 10.1055/s-0041-1730289. Epub 2021 Jun 2. PMID: 34077990; PMCID: PMC10304901.